Ужуглелге кичээл.
Межегей шкоолазынын башкызы
Чамыян С. К. тургускан
Тема: Ъ (кадыг демдек)
Сорулглары: 1)
ооренген ужүктерин катаптап, алган билиглерин быжыглаар, өк- биле адаар
ажык үннерни шын адаарын,ъ кирген сөстерни шын бижиирин
өөредир,
2) дылын, медерелин
сайзырадыр,сөс курлавырын байыдар;
3)мал-маганга ынак ,
ада –иелеринге дузалажып ,ие кижини хүндүлеп чоруурун кижизидер.
Дерилгези: таблица,мөөгүлуг
корзина,үжүктер, ребустар, «март 8» деп чурук.
Кич. чорудуу:
-
О. к.
2.Кичээлдиң сорулгазын дамчыдары
- Оөренген
үжүктеривисти катаптап,ъ( кадыг демдек) деп чаа үжүк-биле таныжар бис.
3.Катаптаашкын (
сөзүглелди, табл.номчудар)
а).чугаа,домак,сөс,слог,үн,үжүк
деп билиглерни катаптаар.
-Ажык үннер деп чүл?
Аж. эвес үннер деп чүл?
б).Оюн « Мөөгүлерни
чыылы». (2 кижи ойнаар ).
Кызыл корзинаже ажык,
кок корзинаже ажцк эвес ужуктерни сугар.
в).Оюн «Yжүктү хуулдур».Ужуктернин
элементилери бердинген, оске ужук кылдыр хуулдурар.
г).Оюн «Дүн, хүн»
Чаштынган слогту сактып ап тургаш ,сөстү номчууру.
д).Угулзадан үжүктү
таны. Таблицада бердинген угулзалардан ужуктер тывар.
4.Чаа тема.Ъ(кадыг
демдек)
Аът чуруу-биле беседа.
-Бо чүү деп дир .амытаныл?(аът)
-Азырал бе? Черлик бе?
-Чүге азырал дээрил?
-Кымда аът барыл?
-Аъттың ажыы чүл?
Аът деп сөстү ададыр.
4. Чаа тема.
1. Номнуң 88-ки
арнында ойнаар аът чуруунга беседа чорудар. Ооң соонда аът деп элээн каш
катап адааш, өөреникчилерге адаттырар.
2. Ок-биле адаар
ажык үннү сөстен ылгаары. Бо удаада деңнелге аргазын ажыглаар : аът –ат.
Бо сөстерниң адалгазын уругларга хайгаараткаш,мындыг айтырыгны салыр :
аът деп сөсте дыңналып турар ажык үн ат деп сөсте ажык үнге дөмей-дир бе
?
Боостаа дужунга
салаазын салгаш, аът деп сөстү ададыр. Башкы мындыг тайылбыр бээр//:
аът деп сөсте а деп ажык үн өк- биле адаттынып турар. Аът деп сөстү
адаарга, боостаа ишти сириңейни бээр./Мындыг тавалылгада ажык үннүң
соонда кадыг демдек бижиир. Кадыг үннү бижикке демдеглээрин самбырыга
бижип көргүзер, аңаа т деп үннүң үжүүн немей тудуштур бижиир. Бо сөстү
уругларга номчункаш, тайылбырны төндүргеш, ам аът деп сөстүң адалгазын
ат деп сөс- биле деңнээр.
- Ат деп сөсте
ажык үн канчаар дыңналып турар-дыр? Ат деп сөстү адап турдувуста,боостаа
сирилевес, дыл бажы –биле адаар деп башкы тайылбырлаар. Оон ол ийи сөстү
ададыр : аът- ат.
Кадыг демдек
часкаан тургаш, аңгы үн илеретпес, ажык үжүктүң соонга чорааш, ол үннүң
үжүү- биле катай өк – биле адаар үн көргүзер деп чүвени уругларга эки
билдиндирер : оът, аът , эът.
3. От, оът ,эт- эъди деп сөстерниң үн, үжүк анализин кылыр.
- От деп сөсте2 үн, 2үжүк-, оътдеп сөсте 2үн, 3үж. бар.
Уругларга ужуктерни санадыр.
- Чүге ындыг болганы ол ? ( Кадыг демдек үн илеретпес
).
4. Номнуң 88-ки арнында чуруктар- биле ажылдадыр. Ооң
соонда сөзүглелдерни номчудар.
5. Бижилге.
6. « Тывыңарам» деп оюн. Буратино тывызык номчуур :
Ады-сывы бар-даа болза,
адаар дээрге үнер - үнмес .
Номчупкаштың тывыңарам,
чүү деп ындыг үжүк тур ол?
7. Кескинди үжүктер-биле
оът деп сөстү тургузар.
8. Түңнел. | 
